1 maart 2024, update 3 april 2024
Sinds de komst van kleurentesten worden bij veel organisaties mensen ingedeeld in 4 kleuren. Rood, geel, groen of blauw. Elke kleur staat voor een bepaald persoonlijkheidskenmerk en daarbij passend gedrag. Maar daarin schuilt meteen ook een groot gevaar. Want om mensen in te delen op basis van slechts vier kleuren is nogal risicovol. Eigenlijk zou je 40 kleuren moeten kunnen gebruiken en zelfs dan loop je de kans om iemand te kort te doen. Ontdek nu waarom je voorzichtig moet zijn bij het gebruik van kleurentesten.
De twee meest gebruikte kleurentesten zijn de DISC- test en de test van Insights Discovery. Beide testen werken met vier kleuren. Rood, geel, groen en blauw. Bij beide testen ontstaan er vier kwadranten door het samenvoegen van twee assen. De horizontale as is extravert versus introvert. De verticale as bij het DISC model is taakgericht versus mensgericht. Bij de Insights Discovery spreken ze van denken versus voelen. Hieronder staan de vier kwadranten van een kleurentest.
Een kleurentest bepaalt hoe je op beide assen scoort. Ben je introvert of extravert? En ben je taakgericht of mensgericht of ben je iemand die vooral denkt of voelt? Er zijn dan 4 mogelijke uitkomsten. Elke kwadrant is een kleur. Rood, geel, groen of blauw. Hieronder kan je zien wat bij beide testen de betekenis is van elke kleur.
DISC model: dominerend, daadkrachtig, direct
Insights Discovery: wilskrachtig, prestatiegericht, veeleisend, vastberaden, doelbewust
DISC model: influencer, inspirerend, interactief
Insights Discovery: dynamisch, enthousiast, overtuigend, expressief, optimistisch
DISC model: stabiel, sociaal, ondersteunend
Insights Discovery: zorgzaam, relatiegericht, harmonieus, ontspannen geduldig
DISC model: conformistisch, consciëntieus, correct, calculerend
Insights Discovery: voorzichtig, nauwkeurig, analytisch, gedetailleerd, objectief
Kleurentesten kunnen een gesprek op gang brengen en laten zien dat mensen verschillende persoonlijkheidskenmerken hebben en zich daardoor anders kunnen gedragen of voelen dan jezelf. Maar dat voordeel geldt eigenlijk voor alle persoonlijkheidstesten. De kracht van kleurentesten is de beeldtaal en eenvoud van het model. Je kan iedereen indelen in vier kleuren. Maar dat is meteen ook de zwakte van deze kleurentesten.
Je kan iemands persoonlijkheid niet karakteriseren op basis van slechts twee schalen of assen. Na jarenlang onderzoek blijkt dat je hiervoor 5 kenmerken nodig hebt. Dit heeft geleid tot de big five persoonlijkheidstheorie. Een van deze 5 kenmerken is extraversie versus introversie. Maar er zijn nog vier ander kenmerken. Deze zijn ordelijkheid, vriendelijkheid, openheid en emotionele stabiliteit. In theorie kan je al deze assen met elkaar kruisen. Je krijgt dan 10 combinaties met twee assen zoals het kleurenmodel van DISC. Elke combinatie van persoonlijkheidskenmerken heeft dan 4 kwadranten of kleuren zoals bij een kleurentest. Dat zijn in totaal 40 kwadranten of kleuren. Deze rekensom laat zien hoe kort door de bocht een kleurentest is.
Een ander probleem van de kleurentesten is de tweedeling van de schalen. Iemand is volgens een kleurentest introvert of extravert. Maar de meeste mensen scoren rond het gemiddelde op een persoonlijkheidskenmerk. Ze zijn dan een beetje introvert en een beetje extravert of iets extraverter dan introverter. Door de gedwongen tweedeling maak je van mensen een karikatuur. Bepaalde kenmerkende trekken worden dan sterk overdreven wat resulteert in een conclusie dat iemand bijvoorbeeld rood is. Terwijl deze persoon hooguit wat trekken heeft van een rood iemand maar zeker niet alle rode eigenschappen bezit.
Janneke Oostrom, hoogleraar Arbeids & Organisatie-psychologie, is heel stellig over het gebruik van kleurentesten: “Mensen zijn niet in categorieën onder te verdelen. Er is geen enkele wetenschappelijke studie die dit soort tests ondersteunt. Niet doen dus.” Meer informatie over de wetenschappelijkheid van de DISC test vind je op Hoe werkt de DISC kleurentest? En de kleurentest van Insights Dicovery is gebaseerd op de theorie van Jung. Net als de MBTI test. Carl Jung was begin vorige eeuw erg vooruitstrevend met zijn ideeën. Maar tegenwoordig wordt de typologie van Jung niet meer aanvaard door de wetenschappelijke psychologie en is er geen empirisch bewijs voor het bestaan van zijn persoonlijkheidstypen. Mensen kunnen door het gebruik van kleurentesten onterecht een bepaalde eigenschap of communicatiestijl opgeplakt krijgen. Met alle risico’s van dien.
De meeste kleurentesten zijn dus niet goed onderbouwd en duwen mensen in vier hokjes. Maar ben je toch benieuwd naar jouw kleur? Ontdek dan welke scores je moet hebben met een Big Five persoonlijkheidstest om jezelf rood, geel, groen of blauw te kunnen noemen. De kans is echter heel groot dat je een andere kleur hebt.
